Zamyatin, Lukyanenko və Turovski: kibertəhlükəsizlik mütəxəssisləri kimi oxuyur

Yeni ilə cəmi iki həftə qalıb, yəni bayram hədiyyəsi axtarışlarının aktiv fazası başlayır. Əgər sevdiyiniz yaxınınız, doğmanız İT, kibertəhlükəsizlik sahəsində çalışırsa və ya sadəcə elmi fantastika, kiberpank və özünü inkişafla maraqlandırırsa, ona kitab hədiyyə edə bilərsiniz. Unutmamalıyıq ki, hətta ən cəsarətli mütəxəssis belə bəzən işdən uzaqlaşmaq və fikrini yenidən toplamaq istəyir. Kaspersky-nin baş eksperti Sergey Qolovanov oxumağı tövsiyə etdiyi kitabların siyahısını sizinlə bölüşür.

Neyromant, Uilyam Gibson – 1984-cü ildə nəşr olunan ilk kiberpank kitablarından biridir. Kitabda kompüter dünyasının insanlar dünyası ilə sıx birləşdiyi yaxın gələcək təsvir edilir. Korporasiyalar, yüksək texnologiyalı səs-küylü metropolislər və amansız qlobal şəbəkələr arasındakı çətin mübarizə və əlbəttə ki, dünyanı xilas etməli olan insanların təsirli hekayəsi və bu kitabdakı “Limanın üstündəki səma ölü bir kanala çevrilmiş televizor ekranına bənzəyirdi” ifadəsi çox şey ifadə edir.

“Kriptominkon”, Neil Stivenson – bu roman 1999-cu ildə dərc olunub. Müasir İT dünyasının formalaşmasından bir neçə süjet xətti əsasında danışır: 40-cı illərdə alman kodlaşdırma sistemini sındırmaq cəhdləri ilə müasir dövrdə qızıl axtarışı arasında paralel aparılır. Qəribə səslənsə də asılılıq yaradacaq dərəcədə maraqlıdır.

“Şəbəkə”, Mersi Şelli – Kitabın müəllifi kibertəhlükəsizlik haqqında “Parolunuzu dəyişdirin!” podkastının aparıcısı Lyoxa Andreyevdir, Onun “Şəbəkə” romanı “şəbəkə ilə reallığın təzadında” böyümüş insanlar haqqındadır. 2002-ci ildə işıq üzü görüb, amma hələ də aktualdır. Çap variantını tapmaq çətindir, amma hər bir halda oxumağa dəyər. Burada həm yumor, həm də oxucunun “damağında qalan dad” öz yerindədir.

 

“Əksetmələr labirinti”, Sergey Lukyanenko – Oxumaq üçün başqa bir əfsanə. Qəhrəmanın virtual reallıqda gəzməsi haqqında 1997-ci ilin kitabı. “Hakerlər, internet və kiberdünya haqqında nə oxumaq lazımdır” sualına cavab tapmaq üçün ilk seçimlər arasında tövsiyə etdiyim klassika. Hər kəsə çevrilə biləcəyiniz və istədiyinizi edə biləcəyiniz paralel reallığa dalmaq haqqında bir kitab. Fantaziyalarınız yalnız öz məhdudiyyətlərinizlə məhdudlaşır. Bir nəfəsə oxunan kitablardandır.

“Maq”, Con Foules – 1965-ci ildə nəşr olunan və insanlar üzərində qəddar psixoloji eksperimentlərin aparıldığı əsrarəngiz bir adanı ustalıqla təsvir edən roman. Müəllif gerçək və mif, indi və gələcək haqqında fəlsəfi suallar qoyur. Uzun tətil günləri üçün yaxşı kitabdır.

“Çubuqadam”, Culiya Donaldson – Ən yaxşı uşaq oyuncağı çubuqdur. Ən yaxşı kitab isə çubuqlar haqqındadır. “”Çubuqadam” çubuqlar ailəsi haqqında bir hekayədir. Onlar çuxurda yaşayırdılar, amma dəhşətli günlərin birində ailənin atası it tərəfindən qapılır. Heyvan sadəcə oynamaq istəyirdi, amma əsas qəhrəman üçün bu, uzun bir macəranın başlanğıcı idi. Uşaqlar bu kitabı sevirlər, böyüklər isə yüzüncü oxunuşdan sonra onu əzbərləmək təhlükəsi ilə üzləşirlər.

“Öküz saatı”, İvan Efremov – 1968-ci ilin fəlsəfi distopiya romanı. Sovet dövründə kitablar nəşr olunduqdan dərhal sonra kitabxanalardan və mağazalardan yığışdırılırdı. Paleontoloq alim, mütəfəkkir, səyyah olan müəllif münaqişə və müharibələrin mənbəyi kimi insansızlaşma, ksenofobiya və dözümsüzlük problemlərindən, hakimiyyətlə xalq arasındakı münasibətlərdən, mənəviyyatsızlıqdan, azadlıqların məhdudlaşdırılmasından bəhs edir. 21-ci əsrdə bunu oxumaq çox gülməli ola bilər.

“Biz”, Yevgeni Zamyatin – nəşrinə 1924-cü ildə ABŞ-da, 1980-ci illərin sonunda isə SSRİ-də icazə verilən ilk məşhur distopiya romanıdır. İnsanın sadəcə şəxsiyyətsiz bir canlı olduğu bərabərhüquqlu cəmiyyət haqqında hekayədir. Kitab ideoloji baxımdan Corc Oruellin 25 il sonra yazdığı 1984-cü il distopik romanı ilə səsləşir. Kitabın elə də çox səhifəsi yoxdur, həm süjet, həm də qeyri-adi “riyazi” dili sayəsində bir nəfəsə oxunur.

“Müdaxilə. Rus hakerlərinin qısa tarixi”, Daniil Turovski – Valehedici kitabdır. Dövrümüzdə hakerlər haqqında araşdırmalar o qədər də çox deyil, yaxşı olanlar isə azdır. Tanınmış jurnalist, bir sıra peşəkar mükafatlar laureatı Daniil Turovskinin əsəri rus hakerlərinin SSRİ dövründən yəni 80-ci illərdən 2019-cu ilə qədər olan dövrü əhatə edən tarixinə dair ətraflı məqalələr toplusudur. Bu insanları nə hərəkətə gətirir, onlar nə düşünür, necə yaşayır və kimin üçün işləyirlər? Bu kitabda hər şey var.

“Düşünmə tərzi – IDA şifrə çözücüsü”, Kris Kasperski, – IDA Pro şifrə çözücüsü haqqında ilk rus kitabı. 2001-ci ildə işıq üzü görüb. Onu peşəkar bir kitabxanaya əlavə etməyə dəyər. Sadəcə mündəricat cədvəlini açın və sorğuya uyğun olan bölməni oxuyun.

“C++ Proqramlaşdırma Dili”, Stroustrup Byorn – Qorxunc kitabdır. Həcmi baxımından. 1986-cı ildə çıxıb, açığı, onu bütövlükdə oxuyan adam tapmaq çətindir. C++ proqramlaşdırma dilinin müəllifi tərəfindən yazılmışdır. Böyük bir üstünlüyü real layihələrdən çoxsaylı nümunələri təqdim etməsidir.

İnsan haqqında ən yaxşı elmi-populyar kitablar – Ola bilsin ki, dünyada heç bir canlı varlıq elm tərəfindən insan qədər ətraflı öyrənilməmişdir. Görünür, bu prosesin sonu yoxdur: biz hər il beynin quruluşu, genlərin işi və ya psixikamızın xüsusiyyətləri haqqında yeni nəsə öyrənirik. MİF nəşriyyatı insan haqqında ən maraqlı elmi-populyar kitabları bizimlə bölüşüb.

Demək olar ki, insan – Son illərin ən heyrətamiz kəşflərindən birinin hekayəsi – yeni bir insan növü olan Homo naledi haqqında onu Cənubi Afrikada kəşf edən alim Li Berger danışır. Bu tapıntı 21-ci əsrin ən mühüm kəşflərindən birinə çevrildi. Kitab ekspedisiyanın gedişatı haqqında birbaşa öyrənmək və müasir insanın mənşəyinin sirli tarixini anlamaq üçün imkanlar açır.

Sterillik epidemiyası – Gigiyenaya olan sevgimizin və mikrobların təhlükəsinə inamımızın allergik və otoimmün xəstəliklərin yüksək artımına necə töhfə verdiyinin dərin və hərtərəfli tədqiqi. “The New York Times” jurnalının elmi jurnalisti olan müəllif təkcə bu vəziyyətdə nə edəcəyimizi demir, əslində necə yaradıldığımızı, toxunulmazlığımızın və sağlamlığımızın neçə faktordan asılı olduğunu birlikdə öyrənməyi təklif edir.

 

DNT mühakimə deyil – Genomik inqilab və DNT-nin təbiətimiz, xarakterimiz, meyllərimiz və gələcəyimiz haqqında nələri açıqlaya biləcəyi haqqında kitab. Tarixdən, ədəbiyyatdan və hətta məhkəmə ekspertizasından nümunələr götürən alim Stiven Hayne genetik testlərin nə vaxt lazım ola biləcəyini, genotipinizi deşifrə etməyin lazım olub-olmadığını, cinsin nə olduğunu və dəyişdirilə biləcəyini, hansı genlərin xəstəliklərimiz haqqında məlumat verə biləcəyini və GMO uşaqların mövcud olub-olmadığını izah edir.

Sosial növ – Metyu Liberman professor və Sosial Koqnitiv Elmlər Laboratoriyasının rəhbəridir. Sosiallığın hər bir insanın əsas ehtiyacı olduğunu ilk dəfə o sübut edib. Doğuşdan bəri öz növümüzdən olanlarla əlaqə saxlamalı və fiziki ağrı ilə yanaşı sosial ağrıları da yaşamalıyıq. Kitabda Liberman insan təbiətinə yeni nəzər salır, sosial əlaqələr və ünsiyyətin həyatda bizə necə kömək etdiyini, sosial beynin həyatımızın bütün sahələrinə necə təsir etdiyini izah edir.

Yola gələn beyin – Plasebolar, yalan xatirələr və hipnoz da daxil olmaqla, insanların və onun yaratdığı hadisələrin mümkünlüyünün maraqlı tədqiqi. Bioloq və elm jurnalisti Erik Vens beynimizin niyə tez-tez özünü aldatdığını araşdırır ki, bu da inancın qeyri-ənənəvi üsullar və “sehrli” həblərlə sağalması hallarını, həmçinin yola gələnliyə meylimizdən öz xeyrimizə necə istifadə etməyi özündə birləşdirir.

Qocalmayan meduzanın sirri – Elmdəki bugünkü nailiyyətlər sayəsində qocalma prosesini əhəmiyyətli dərəcədə ləngidə bilərik, molekulyar bioloq Niklas Brandborq belə iddia edir. Kitabda o, mümkün qədər sağlam həyat sürmək və təhlükəli xəstəliklər riskini azaltmaqdan bəhs edir. Kitabda ölümsüzlük cövhərləri yoxdur, yalnız elmi faktlar, heyvanlar həyatından maraqlı nümunələr və analogiyalar var. Məsələn, meduzaların illər keçdikdə cavanlaşa bildiyini bilirdinizmi?

Beyin haqqında 7.5 dərs – Dünyanın aparıcı nevroloqlarından birinin insan şüurunun heyrətamiz dünyasına qapı açacaq qısa və cəlbedici esselər toplusu. Planetimizi paylaşdığımız heyvanların beyinlərinin beynimizdən necə fərqləndiyini öyrənəcəksiniz. Beynin yaşadığımız reallığı necə formalaşdırdığını anlayın və “sürünən beyin” mifi və ya anadangəlmə və qazanılmış qabiliyyətlər arasındakı fərq nəzəriyyəsi kimi bir çox yanlış təsəvvürlərdən xilas olun.